Met grote verslagenheid hebben wij kennisgenomen van het plotseling overlijden van onze collega Sander Jansen. Op weg naar zijn werk in Beesd is Sander donderdagochtend 13 december 2018 slachtoffer geworden van een noodlottig ongeval, aan de gevolgen waarvan hij later op de dag in het ziekenhuis is overleden. Zijn plotselinge dood komt als een grote schok voor ons allen, in het bijzonder voor de collega’s die nauw met hem hebben samengewerkt. Sander was een zeer gewaardeerd collega, maar vanwege zijn grote betrokkenheid en innemende persoonlijkheid voor velen van ons bovenal ook een vriend. Wij zijn sprakeloos. Wij wensen zijn vriendin, zijn ouders, zijn broer en overige naasten alle sterkte toe bij de verwerking van dit enorme verlies. Namens personeel, directie en RvC VUhbs

Sinds vorige maand is naast de aula van de Vrije Universiteit Amsterdam de expositie ‘Above and beneath the VU Campus: past present and future’ te zien [link 1]. Deze kleine expositie geeft een unieke inkijk in de ondergrond aan de hand van een 162 meter diepe boring op het campusterrein die is bestudeerd door studenten van de VU. Voor archeologen is een goed beeld van de ondergrond ook belangrijk, omdat het ons veel kan vertellen over welke archeologische resten nog te verwachten zijn. Veruit het grootste deel van het boorprofiel, vanaf 11 meter onder de campus en dieper, bestaat uit zanden en kleien die zijn gevormd tijdens de oude steentijd, het paleolithicum. In deze tijd leefden mensen als jager-verzamelaars in tijdelijke kampementen en lieten ze betrekkelijk weinig sporen achter. De top van dit pakket, tussen 11 en 14 meter onder de campus, bestaat uit zanden van de Formatie van Boxtel die zijn gevormd in de laatste ijstijd (116.000-11.700 jaar geleden). Waar dit in Amsterdam al vrij snel bedekt is geraakt onder jongere kleipakketten, ligt de Formatie van Boxtel met name ten zuiden van de rivieren zelfs nu nog aan het oppervlak. Hiermee vormen deze zanden in een groot deel van Nederland het bewoningsniveau vanaf de prehistorie tot nu. Zo heeft VUhbs archeologie onlangs nog mooie opgravingen gedaan in Cuijk [link 2], Weert [link 3], Nistelrode [link 4] en Nuenen [link 5], waar de langdurige bewoning op deze zanden is aangetoond. De bovenste 11 meter van de campus bestaat uit door de zee afgezet klei, afgedekt door een veenpakket dat is gevormd na de sluiting van de duinenrij langs de kust. Wat ons met name opviel is dat deze bodemopbouw sterk lijkt op die van een recente opgraving in Mijdrecht [link 6], net ten zuiden van Amsterdam, waar VUhbs archeologie sporen vanaf de 14de eeuw heeft gevonden. Het ligt voor de hand dat dergelijke resten uit de periode van de middeleeuwse veenontginningen ook in de ondergrond van de campus te verwachten zijn. En hoewel we in de omgeving van Amsterdam waarschijnlijk niet zulke mooie Romeinse opgravingen als op de rivierkleigronden in Houten [link 7] en Tiel [link 8] kunnen doen, heeft recent onderzoek bij Krommenie aangetoond dat Romeinse vindplaatsen in het Noord-Hollandse veengebied ook niet uit te sluiten zijn! De expositie op de Vrije Universiteit is nog tot en met 18 januari te zien. Mocht je op de VU zijn, dan is het, zeker met deze archeologische achtergrond, de moeite van een kijkje waard! Link 1: https://tinyurl.com/y8mhf4fa Link 2: https://tinyurl.com/ycpykqcr Link 3: https://tinyurl.com/ybutva84 Link 4: https://tinyurl.com/y7wfnvrk Link 5: https://tinyurl.com/yd2mlhks Link 6: https://tinyurl.com/y9np3tld Link 7: https://tinyurl.com/yarsgcak Link 8: https://tinyurl.com/y744ub8r

Ondanks het koude herfstweer zijn de archeologen van VUhbs hard aan het werk! Deze week is VUhbs begonnen met de opgraving Luistruik te Nuenen. In de eerste werkput zijn sporen aangetroffen van boerderijen en bijgebouwen uit de Middeleeuwen (900-1250 na Chr.). Daarnaast verwachten we sporen te vinden uit de IJzertijd (800-15 v. Chr.) en de Nieuwe Tijd (1500-1850 na Chr.)

Op dinsdag 13 november heeft Mark Groenhuijzen zijn proefschrift met succes verdedigd aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen de lokale bevolking en de Romeinse militairen in het Nederlandse rivierengebied in de Romeinse Tijd, waarbij met name aandacht was voor het reconstrueren en analyseren van lokale transportnetwerken en nederzettingspatronen in relatie met het natuurlijke landschap. Bijzonder is dat binnen dit onderzoek innovatieve technische methoden zijn ontwikkeld die niet alleen toepasbaar zijn op archeologische vragen over transport en bewoning in de Romeinse Tijd in Nederland, maar ook toegepast kunnen worden op andere gebieden en andere tijdsperioden. Met de interessante uitkomsten uit zijn studie heeft hij laten zien dat digitale ruimtelijke analysetechnieken nu en in de toekomst een wezenlijke bijdrage kunnen leveren aan het archeologisch onderzoek.

Deze keer een vondst van een tijdje geleden! Al vóór de grote opgraving te Castellum ontdekten de archeologen van VUhbs iets heel bijzonders op het terrein. In een greppel werden twee complete aardewerken potten en een grote brok ijzer gevonden. Door alle roest was het niet duidelijk wat er in dat roestige blok verborgen zat. De verrassing was dan ook groot toen er bij het schoonmaken maar liefst 48 onderdelen van een militaire uitrusting tevoorschijn kwamen! Het gaat om zeker zeven wangkleppen van helmen en tien onderdelen van een plaatpantser (lorica segmentata in het Latijn). De kleinere stukken waren waarschijnlijk ook onderdelen van pantsers of helmen. De uitrusting heeft behoord aan infanterie, maar er zijn ook stukken die behoren tot de uitrusting van de cavalerie (ruiters). De uitrustingsstukken zijn ergens in de tweede helft van de 1ste eeuw na Chr. in de greppel gedeponeerd. Maar waarom? Een van de ideeën is dat deze depositie te maken heeft met een zogenoemde rite de passage: een overgangsritueel. Mannen uit de nederzetting die hun diensttijd in de Romeinse hulptroepen (auxilia) afsloten, vertrouwden daarbij delen van hun uitrusting toe aan de bodem. Het lijkt er op dat de gedeponeerde stukken zorgvuldig zijn uitgezocht en van de uitrusting zijn verwijderd. Mogelijk maakte de opgegraven greppel deel uit van een speciale omgreppelde plaats met een rituele betekenis. Helaas kon deze plaats echter niet volledig worden onderzocht. Tekening: Mikko Kriek

Weer een mooi artikel in het tijdschrift 'Archeologie in Nederland'. Deze keer over de opgraving in Houten-Castellum, met onder meer een kano uit de IJzertijd, een ritueel terrein met menselijke schedels, twee visfuiken, bijzondere munten en een depot met militaire uitrustingsstukken! Later meer!

Een mooie scene! Bij de opgraving in Medel zijn vele interessante metaalvondsten gevonden. Zo ook een Romeinse zegelring met een jachtscene die in een rode steen is geslepen. Een paard en een zwijn worden opgejaagd door twee honden. De ring is gevonden in de buurt van sporen uit de tijd van keizer Augustus (rond het begin van onze jaartelling). Zegelringen werden gedragen door mannen en konden worden gebruikt om een afdruk te maken in briefzegels.

Gem met jachtscene omlijnd

Weer eens een ander soort archeologie: De resten van de kerk van Neerkant (Deurne) zijn blootgelegd. Gebouwd in 1891 en tijdens de 2e wereldoorlog, 1 dag voor de bevrijding, gebombardeerd. De kerk was zo zwaar beschadigd dat het geheel in 1946 werd afgebroken. Onderzocht door VUhbs in samenwerking met ECG. https://www.ed.nl/deurne/neerkant-middelpunt-van-archeologische-vondsten~aac9541f/